تولوئن دی ایزوسیانات (TDI)، یکی از اعضای خانواده دی ایزوسیانات‌ها، ماده‌ای با کاربردهای گسترده در صنعت شیمی و تولید محصولات پلی‌یورتانی است. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌ها، کاربردها و اهمیت TDI پرداخته خواهد شد.
ایزوسیانات و انواع آن
ایزوسیانات‌ها گروهی از مواد شیمیایی اند که دارای دو اتم کربن، یک اتم نیتروژن و یک اتم اکسیژن هستند. این ترکیبات معمولاً به صورت مایع یا جامد با رنگ، بو و ویسکوزیته‌های مختلف دیده می‌شوند. به طور کلی ایزوسیانات به دو دسته ی دی ایزوسیانات و پلی ایزوسیانات تقسیم می شود.تولوئن دی ایزوسیانات یکی از انواع دی ایزوسیانات است.
جهت آشنایی بیشتر با انواع ایزوسیانات ها، کلیک کنید.
نحوه تشکیل تولوئن دی ایزوسیانات
تولوئن دی‌ایزوسیانات، به عنوان یک ایزوسیانات آروماتیک، از واکنش بین تولوئن (ترکیب هیدروکربنی آروماتیک) و ایزوسیانات به وجود می آید. در واقع، این واکنش از جنس واکنش هافمن (Hofmann Reaction) است.
(واکنش هافمن، یک واکنش شیمیایی مهم است که در آن آمین‌ها با استفاده از هالوژنیدهای آلی، تبدیل به آمیدها یا ایزوسیانات‌ها می‌شوند.جهت اطلاعات بیشتر بر روی (واکنش هافمن) کلیک کنید.)
در مرحله اول، تولوئن با ایزوسیانات مخصوصی مانند فرمالدئید به واکنش می‌پیوندد تا تولوئن دی‌امین (toluene diamine) تولید شود. این واکنش به عنوان تشکیل اولیه تولوئن دی‌امین شناخته می شود. سپس، تولوئن دی‌امین به کربونیل دی کلراید می‌پیوندد و واکنش هم‌پیوندی رخ می‌دهد و تولوئن دی‌ایزوسیانات تشکیل می‌شود.
تولوئن دی ایزوسیانات تولید شده در تولیدی های ایران، معمولا از ترکیب ۸۰ به ۲۰ دو ایزومر ۲,۴-TDI و ۲,۶-TDI است.
واکنش‌های تشکیل تولوئن دی‌ایزوسیانات به طور خلاصه به صورت زیر است:
تولوئن دی‌امین → تولوئن + ایزوسیانات (مانند فرمالدئید)
تولوئن دی‌ایزوسیانات → تولوئن دی‌امین + کربونیل دی کلراید
نحوه تشکیل تولوئن دی ایزوسیانات
با توجه به منابع معتبر علمی می‌توان ویژگی‌های ماده تولوئن دی ایزوسیانات (TDI) را در غالب یک جدول به شرح زیر آورد:
ویژگی | توضیحات |
|---|---|
فرمول مولکولی | C9H6N2O2 |
جرم مولکولی | ۱۷۴.۲g/mol
|
شکل ظاهری | مایع بی‌رنگ تا زرد روشن
|
چگالی | ۱.۲۱۴g/cm3 (در حالت مایع)
|
دمای ذوب | ۲۱.۸ درجه سلسیوس
|
دمای جوش | ۲۵۱ درجه سلسیوس
|
انحلال پذیری در آب | نامحلول / در آب واکنش می دهد. |
خطرات | طبقه‌بندی ئی‌یو: خیلی سمی (T+)، کارسینوژن
|
طبقه‌بندی مواد شیمیایی (Classification and Labelling) یک سیستم استاندارد برای شناسایی و شرح دادن خطرات مواد شیمیایی است. این سیستم توسط سازمان ملل متحد توسعه داده شده است تا اطلاعات کاملی از خطرات مواد به افرادی که با آن‌ها در تماس می‌آیند، ارائه دهد.
در طبقه‌بندی مواد شیمیایی براساس قوانین اتحادیه اروپا، “T+” نمادی است که برای مواد خیلی سمی (Extremely Toxic) به کار می‌رود. عبارت “کارسینوژن” به موادی اشاره دارد که خطر ایجاد سرطان در افراد را دارند.
💥جهت آشنایی بیشتر با نحوه طبقه بندی مواد شیمیایی کلیک کنید.💥
شرایط بارگیری و حمل تولوئن دی ایزوسیانات
برای بارگیری و حمل تولوئن دی ایزوسیانات، لازم است توجه و احتیاط کامل به موارد زیر را داشته باشید:
دما و ذخیره‌سازی
نمونه‌ها باید در دمای ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند.
ایمنی
حین نمونه‌گیری، از استنشاق محصول و تماس پوستی با آن باید اجتناب شود. از وسایل ایمنی مناسب مانند ماسک، لباس مناسب، دستکش و چکمه استفاده کنید.
نحوه حمل
حمل کانتینرها با احتیاط و دقت انجام شود؛ زیرا پس‌مانده‌ها احتراق‌پذیر هستند.
پاکسازی و تعمیر
هنگام پاکسازی یا تعمیر وسایل آلوده شده با این محصول، از کلیه وسایل ایمنی از جمله ماسک، لباس مناسب، دستکش و چکمه استفاده کنید تا از هرگونه تماس مستقیم با محصول جلوگیری شود.
پس‌مانده‌های خالی
بشکه‌های خالی و غیرقابل برگشت ایزوسیانات با استفاده از آب گندزدایی شوند. درب بشکه باز گذاشته و حداقل ۴۸ ساعت در همان وضعیت باقی بماند. سپس پس از گذشت این مدت، با استفاده از حلال کربنات سدیم با غلظت ۵ تا ۱۰٪ شسته شود.
کانتینرهای مناسب
از کانتینرهای دربسته و دارای منفذهایی که دسترسی مستقیم کارکنان به محتویات آن‌ها را محدود کند، استفاده شود.
ذخیره‌سازی
محصول دور از آب و نور مستقیم خورشید نگهداری شود. نگهداری از تولوئن دی ایزوسیانات در کانتینرهای گالوانیزه یا سایر فلزاتی که قابلیت خوردگی دارند، توصیه نمی‌شود و استفاده از کانتینرهای فولادی برای ذخیره‌سازی و حمل مواد، در اولویت قرار دارد. به دلیل احتمال جذب آب از طریق پلاستیک، ذخیره‌سازی در کانتینرهای پلی‌اتیلن توصیه نمی شود.
با رعایت این دستورالعمل‌ها، ایمنی و احتیاط در بارگیری و حمل ایزوسیانات، حفظ خواهد شد.
📚 بیشتر بخوانید…
MDI یا متیلن دی فنیل دی ایزوسیانات چیست ؟
بسته بندی تولوئن دی ایزوسیانات
برای بسته بندی ماده ی تولوئن دی ایزوسیانات، معمولا از بشکه های ۲۲۰ لیتری (حدود ۲۵۰ کیلوگرم) فولادی استفاده می شود و ۴ بشکه از آن، روی یک پالت چوبی قرار می گیرند.
کاربرد تولوئن دی ایزوسیانات
یکی از کاربردهای مهم تولوئن دی ایزوسیانات در صنعت تولید فوم‌ها می‌باشد. این فوم‌ها به دلیل ویژگی‌های انعطاف‌پذیری و مقاومت در برابر فشار و حرارت، در صنایع مبلمان، وسایل خواب، وسایل حمل و نقل و صنایع بسته‌بندی ، به صورت گسترده استفاده می‌شوند. همچنین، TDI در تولید روکش‌ها و پوشش‌ها، درزگیر، چسب‌ها و الاستومرها نیز کاربرد دارد.
به علاوه، TDI در تولید محصولاتی نظیر پوشش‌ها، رنگ‌ها، چسب‌ها و مواد چسبنده نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در نتیجه، تولوئن دی ایزوسیانات به عنوان یکی از اعضای خانواده دی ایزوسیانات‌ها، با ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فرد خود، نقش مهمی در تولید محصولات پلی‌یورتانی و انواع محصولات صنعتی با ویژگی‌های عالی ایفا می‌کند.
