متیلن کلراید و کاربرد های آن را بیشتر بشناسید

متیلن کلراید و کاربردهای آن

فهرست مطالب

متیلن کلراید (دی کلرومتان) ماده ای شیمیایی با کاربرد های گسترده در صنایع مختلف است که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود، از حلال های صنعتی گرفته تا فرآیندهای دارویی و غذایی، جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. این ماده به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص مانند فراریت بالا، نقطه جوش پایین و انحلال پذیری عالی در بسیاری از فرآیندهای صنعتی و تجاری مورد استفاده قرار می گیرد.

با این حال، خطرات متیلن کلراید و مقررات سختگیرانه ای مانند محدودیت های EPA، استفاده از آن را با چالش هایی همراه کرده است. در ادامه این مطلب از شرکت کمیسان به بررسی اینکه متیلن کلراید چیست و چه ویژگی ها و خطراتی دارد، می پردازیم.

متیلن کلراید چیست؟

متیلن کلراید (دی کلرومتان)، ماده ای شیمیایی با ویژگی های منحصر به فرد، یکی از پرکاربردترین حلال های صنعتی در جهان است. این ماده که با نام دی کلرومتان نیز شناخته می شود، به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خود در زمینه های مختلفی از تولید فوم پلی یورتان گرفته تا دکافئین سازی قهوه مورد استفاده قرار می گیرد.

📚 بیشتر بخوانید…

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متیلن کلراید

متیلن کلراید (دی کلرومتان) یک هیدروکربن کلردار با فرمول شیمیایی CH2CI2 است که به صورت مایع بی رنگ، فرار و غیر قابل اشتعال با بوی اتر مانند شبیه به کلروفرم شناخته می شود. این ماده با نقطه جوش پایین و انرژی تبخیر کم به عنوان یک حلال صنعتی کارآمد عمل می کند.

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متیلن کلراید

متیلن کلراید در آب به میزان کمی حل می شود، اما در الکل اتیلیک، اتیل اتر، استون و کربن دی سولفید کاملا محلول می شود. پایداری شیمیایی بالا و توانایی حل کردن مواد مختلف، آن را به گزینه ای محبوب در کاربردهای صنعتی و آزمایشگاهی تبدیل کرده است. در جدول زیر بیشتر به ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متیلن کلراید می پردازیم:

مقدار
ویژگی
اتیلن کلراید
نام ماده
دی کلرومتان، DCM، متان دی کلرید، متیلن بی کلرید، متیلن دی کلرید
نام های مترادف
۸۴.۹۳
وزن مولکولی
CH2CI2
فرمول شیمیایی
-۹۶.۷ سانتی گراد
نقطه ذوب
۴۰.۱ سانتی گراد
نقطه جوش (در ۷۶۰ میلیمتر جیوه)
۹۳/۲
چگالی بخار (هوا=۱)
کمی محلول
حلالیت آب
محلول
حلالیت الکل اتیلیک
محلول
حلالیت اتیل اتر
محلول
حلالیت استون
محلول
حلالیت کربن دی سولفید

کاربرد های صنعتی اصلی

کاربرد های متیلن کلراید در صنایع مختلف بسیار متنوع است و این ماده به دلیل خواص حلالیت و فراریت، در فرآیند های متعددی به کار می رود. در ادامه به بررسی کاربرد متیلن کلراید در صنعت می پردازیم:

حلال صنعتی و لکه بر

یکی از برجسته ترین کاربردهای متیلن کلراید، استفاده از آن به عنوان حلال صنعتی متیلن کلراید در حذف رنگ و لکه برها است. این ماده در تولید محصولات حذف کننده رنگ و پوشش های وارنیش برای سطوح مختلف، از جمله فلز و چوب به کار می رود. همچنین در صنایع الکترونیک، متیلن کلراید برای تمیز کردن و براق کردن سطوح فلزی و قطعات الکترونیکی استفاده می شود.

این ماده به دلیل توانایی بالای خود در حل کردن چربی ها و روغن ها، به عنوان یک پاک کننده قوی در فرآیند های صنعتی مانند چربی زدایی قطعات فلزی در صنعت خودروسازی و هوانوردی کاربرد دارد.

صنعت داروسازی و استخراج

متیلن کلراید در استخراج دارویی نقش مهمی ایفا می کند. این ماده به عنوان یک حلال استخراج در آزمایشگاه ها برای جداسازی مواد شیمیایی از گیاهان یا مواد غذایی جهت تولید داروهایی مانند آنتی بیوتیک ها، استروئید ها و ویتامین ها استفاده می شود. توانایی متیلن کلراید در استخراج دقیق و کارآمد ترکیبات شیمیایی، آن را به گزینه ای ایده آل برای کاربرد های دارویی تبدیل کرده است.

علاوه بر این، تجهیزات پزشکی با استفاده از پاک کننده مبتنی بر متیلن کلراید تمیز می شوند، زیرا این ماده بدون ایجاد خوردگی یا آسیب به قطعات حساس به گرما، فرآیند تمیز کاری را به سرعت انجام می دهد.

متیلن کلراید و کاربرد های آن را بیشتر بشناسید

تولید فوم پلی یورتان

متیلن کلراید در تولید فوم پلی یورتان به عنوان عامل دمنده (blowing agent) استفاده می شود. این ماده در تولید فوم های انعطاف پذیر پلی یورتان که در صنایع مختلف از جمله مبلمان، خودروسازی و عایق سازی کاربرد دارند، نقش کلیدی دارد. ویژگی های شیمیایی متیلن کلراید مانند فراریت بالا و پایداری، آن را برای ایجاد ساختارهای سلولی یکنواخت در فوم ها مناسب کرده است.

فیلم، چسب و پلیمر

متیلن کلراید در تولید پوشش های فیلم، چسب ها و پلیمر ها نیز کاربرد دارد. این ماده به عنوان حلال در فرایند ساخت پوشش های فیلم و چسب های صنعتی استفاده می شود و به دلیل توانایی حل کردن مواد مختلف به تولید محصولات باکیفیت کمک می کند. همچنین در برخی کاربرد ها برای تولید محصولاتی مانند رنگ های خودرو و اسپری های حشره کش به کار می رود.

صنایع غذایی (دکافئین سازی)

یکی دیگر از کاربرد های متیلن کلراید در صنایع غذایی، به ویژه در فرآیند دکافئین سازی قهوه و چای است. متیلن کلراید به عنوان یک حلال استخراج برای حذف کافئین از دانه های قهوه خام و برگ های چای استفاده می شود و به تولید قهوه و چای بدون کافئین کمک می کند.

کاربرد های صنعتی اصلی متیلن کلراید

خطرات و مقررات ایمنی

دی کلرومتان ماده ای شیمیایی است که به دلیل کاربرد های گسترده اش در حذف رنگ و بازسازی مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، خطرات جدی آن برای سلامتی انسان و محیط زیست باعث شده است تا سازمان بین المللی و محلی مقررات سختگیرانه ای برای استفاده از آن وضع کنند. در ادامه خطرات، اثرات بر سلامتی و مقررات ایمنی متیلن کلراید را مورد بررسی قرار می دهیم.

خطرات متیلن کلراید

متیلن کلراید از طریق استنشاق، تماس پوستی یا جذب پوستی وارد بدن می شود و می تواند اثرات منفی جدی ایجاد کند. این ماده توسط IARC در گروه ۲B (احتمالا سرطان زا) و توسط NTP به عنوان ماده ای منطقا سرطان زا طبقه بندی شده است.

اثرات متیلن کلراید بر سلامتی

از خطرات مهم متیلن کلراید می توان به تاثیر آن بر سلامتی انسان اشاره کرد. قرار گرفتن در معرض این ماده می تواند باعث سرگیجه، سوزش پوست، قرمزی و حتی مرگ در محیط های بدون تهویه شود. مطالعات حیوانی نشان دهنده بروز سرطان ریه، کبد و تومور های غدد پستانی و بزاقی است. در انسان، استفاده در فرآیند هایی مثل حذف رنگ خطرناک گزارش شده است.

مقررات ایمنی متیلن کلراید

سازمان OSHA حد مجاز تماس با متیلن کلراید را ۲۵ ppm در یک شیفت کاری ۸ ساعته تعیین کرده است و کارفرمایان را ملزم به تامین تهویه مناسب و استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند ماسک تنفسی کرده است. آژانس حمایت از محیط زیست آمریکا (EPA) در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹ محدودیت هایی شامل غیرقانونی شدن تولید، توزیع و فروش برای استفاده از این ماده شیمیایی اعمال کرد.

مطالب روز و جایگزین های ایمن تر

با توجه به خطرات متیلن کلراید، از جمله احتمال سرطان زایی و اثرات منفی بر سلامتی، تلاش های جهانی برای یافتن جایگزین های متیلن کلراید ایمن تر در سال های اخیر شدت گرفته است. این ماده به دلیل ویژگی های شیمیایی و فیزیکی خود، در کاربرد هایی مانند حذف رنگ، چربی زدایی و فرآیندهای آزمایشگاهی پرکاربرد است، اما نگرانی های زیست محیطی و بهداشتی، صنایع را به سمت استفاده از جایگزین ها شامل مواد شیمیایی با خطر کمتر و روش های مکانیکی هستند که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم.

جایگزین های شیمیایی برای حذف رنگ

برای کاربرد هایی مانند حذف رنگ که یکی از کاربردهای متیلن کلراید است، چندین جایگزین شیمیایی توسعه یافته اند. الکل بنزن (Benzyl Alcohol) یکی از رایج ترین جایگزین متیلن کلراید است که به دلیل اثر بخشی در حذف رنگ، به ویژه فرمولاسیون های تجاری مورد استفاده قرار می گیرد، هرچند ممکن است زمان بیشتری برای اثرگذاری نیاز داشته باشد.

دی بازیک استر ها (DBEs)، مانند دی متیل آدیپات (DMA) و دی متیل گلوتارات (DMG) نیز در ترکیب با سایر مواد در محصولات حذف کننده رنگ به کار می روند و به دلیل خطر کمتر نسبت به متیلن کلراید، گزینه ای ایمن تر محسوب می شوند.

روش های مکانیکی برای حذف رنگ

علاوه بر جایگزین های شیمیایی، روش های مکانیکی نیز به عنوان جایگزین متیلن کلراید در حذف رنگ مورد توجه قرار گرفته اند. سنباده زنی یک روش دستی و موثر برای حذف لایه ای از رنگ است، اما نیاز به زمان و تلاش بیشتری دارد. استفاده از تفنگ حرارتی (Heat Gun) نیز روشی دیگر است که با نرم کردن رنگ، حذف آن را آسان تر می کند.

خطرات و مقررات ایمنی متیلن کلراید

جایگزین برای چربی زدایی و تمیزکاری

در کاربرد های چربی زدایی که یکی دیگر از کاربرد های متیلن کلراید در خودروسازی و هوانوردی است، جایگزین های متیلن کلراید ایمن تر شامل هیدروفلورو اترها (HFEs) هستند.

محصولاتی که از این ماده تولید میشود قدرت تمیز کنندگی بالایی دارند، بدون اینکه خطرات دی کلرومتان را به همراه داشته باشند. سایر حلال های آلی مانند اتیل استات، استون و متانول نیز بسته به کاربرد خاص، به عنوان جایگزین مناسب برای حلال صنعتی متیلن کلراید در تمیز کاری به کار می روند.

سوالات متداول

متیلن کلراید یک هیدروکربن کلردار با فرمول شیمیایی CH2CI2 است که به صورت مایع بی رنگ، فرار و غیرقابل اشتعال است. این ماده با نقطه جوش پایین و انرژی تبخیر کم به عنوان یک حلال صنعتی کارآمد عمل می کند.

متیلن کلراید در صنایع مختلف مانند حلال صنعتی و لکه بر، صنعت داروسازی، تولید فوم پلی یورتان، صنایع غذایی و … کاربرد های بسیار متنوعی دارد.

بله، قرار گرفتن در معرض این ماده می تواند باعث سرگیجه، سوزش پوست، قرمزی و حتی مرگ در محیط های بدون تهویه شود.

الکل بنزن (Benzyl Alcohol) یکی از رایج ترین جایگزین ها برای متیلن کلراید است که به دلیل اثر بخشی در حذف رنگ، به ویژه فرمولاسیون های تجاری مورد استفاده قرار می گیرد.

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *